తాపత్రయం

“తాపం” అంటే దుఃఖం; “త్రయం” అంటే మూడు

త్రివిధ దుఃఖాలనే “తాపత్రయం” అంటారు;

తాపాలు అన్నవి మూడు రకాలుగా ఉంటాయి;

1. ఆధ్యాత్మిక తాపం:
   మనలోని కామ, క్రోధ, లోభ, మద, మాత్సర్యాలు అనబడే
   అరిషడ్వర్గాల వలన మనకు కలిగే బాధలనే “ఆధ్యాత్మిక తాపాలు” అంటాం;
   ప్రతి మనిషికీ ఉండే ఇహలోక బాధల మొత్తంలో 
   నిజానికి 90% ఈ విధంగా ఎవరికి వారు కల్పించుకున్న,
   మరి మనకు మనం కల్పించుకుంటూన్న బాధలే.
2. ఆదిభౌతిక తాపం:
   ఇతర ప్రాణికోటి వలన కలిగే తాపాలను “ఆదిభౌతిక తాపాలు” అంటాం.
   మన ప్రమేయం లేకుండా ఇతరుల అజ్ఞాన, అక్రమ చర్యల వలన
   మనకు కలిగే భౌతికపరమైన బాధలు అన్నమాట;
   ప్రతి మనిషికి 9% ఇహలోక బాధలు మాత్రమే ఈ కోవకు చెందినవి.
3. ఆదిదైవిక తాపం:
   ప్రకృతి సహజమైన మార్పుల వలన కలిగే తాపాలను
   “ఆదిదైవిక తాపాలు” అంటాం . . 
   ఉదాహరణకు: అతివృష్టి, అనావృష్టి, అతిశీతలం, అతిఉష్ణం మొదలైనవి
   అనేక బాధలను కలిగిస్తూ ఉంటాయి;
   ప్రతి మనిషికి 1% ఇహలోక బాధలు మాత్రమే ఈ కోవకు చెందినవి.

• మానవులందరికీ త్రివిధ దుఃఖాలు, తాపత్రయాలు ఉంటాయి.
• ఒకానొక ముక్తపురుషుడికి, ఒకానొక ధ్యానయోగికి, ఆధ్యాత్మిక తాపాలు ఉండవు; కేవలం ఆదిభౌతిక, ఆదిదైవిక తాపాలు మత్రమే ఉంటాయి.