| భగవద్గీత 8-10
“ ప్రయాణకాలే మనసాஉచలేన భక్త్యా యుక్తో యోగబలేన చైవ | భ్రువోర్మధ్యే ప్రాణమావేశ్య సమ్యక్ స తం పరం పురుషముపైతి దివ్యమ్ || ” |
పదచ్ఛేదం
ప్రయాణకాలే – మనసా – అచలేన – భక్త్యా – యుక్తః – యోగబలేన – చ – ఏవ – భ్రువోః – మధ్యే – ప్రాణం – ఆవేశ్య – సమ్యక్ – సః – తం – పరం – పురుషం – ఉపైతి – దివ్యం
ప్రతిపదార్థం
సః = అటువంటి ; భక్త్యా, యుక్తః = భక్తి గలవాడు ; ప్రయాణకాలే = అంత్యకాలంలో ; యోగబలేన = యోగబలంతోటి ; భ్రువోః, మధ్యే = భ్రూమధ్య ప్రదేశంలో ; ప్రాణం = ప్రాణాన్ని ; సమ్యక్ = చక్కగా ; ఆవేశ్య = నిలిపి ; చ = మరి ; అచలేన = నిశ్చలమైన ; మనసా = మనస్సుతో ; తమ్ = ఆ ; దివ్యం = దివ్యమైన ; పరం, పురుషం, ఏవ = పరమాత్మనే ; ఉపైతి = పొందుతాడు
తాత్పర్యం
“ అంత్యకాలంలో ఎవరు చలించని మనస్సుతో, యోగబలంతో ప్రాణాలను భ్రూమధ్యంలో నిలిపి ఆత్మధ్యానం చేస్తారో వారు ఆ పరమాత్మనే పొందుతున్నారు. ”
వివరణ
ఇంద్రియాలకు రాజు మనస్సు.
ఇంద్రియాలు బాహ్య విషయ గ్రహణ చేసి మనస్సుకు అందజేస్తాయి.
మనస్సు ఆ విషయ లాలసతల్లో పడి వెంపర్లాడుతూ ఉంటుంది.
సుఖంగా కూర్చుని, కళ్ళు మూసుకుని, ధ్యాసను అంతా శ్వాసపై లగ్నం చేస్తూంటే …
ఇంద్రియ ద్వారాలు మూయబడి …
మనస్సు అంతర్ముఖమై ఆత్మలో నిలిచి ఉంటుంది.
ఈ విధంగా నిరంతర ధ్యానసాధన చేసేవాడు …
“ అవసానకాలం ” అంటే “ శరీరాన్ని త్యాగం చేసే సమయం ”
సమీపించినప్పుడు కూడా … చలించని మనస్సుతో, యోగబలంతో …
ప్రాణాలను భ్రూమధ్యంలో గానీ … సహస్రారంలో గానీ నిలిపి …
ఆత్మధ్యానం చేస్తూ …
దేహాన్ని వదిలి సర్వోత్తమమైన పరమాత్మప్రాప్తినే పొందుతాడు.